HISTORIE PAROCHIEKERK HENGEVELDE
De huidige kerk op De Wegdam is een schitterend bouwwerk, ontworpen door architect Richard van Remmen uit Velp. In de beste tradities van de wederopbouw heeft hij gekozen voor een gebouw dat verwijst naar het verleden door zijn Romaanse hoofdvormen en verstilde soberheid. Tegelijkertijd drukt het de zelfbewuste drang tot overleven uit van een parochiegemeenschap die deze kerk beschouwt als symbool van een toekomst die we alleen samen vorm kunnen geven, ook nu de parochie Wegdam onderdeel wordt van de nieuwe parochie van de Heilige Geest. Onze kerk zal daarbij een onlosmakelijke plek bekleden.
Een beknopte geschiedenis van de parochie van de H.H. Petrus en Paulus te Wegdam (door Jan G.M. Put).
Middeleeuwen
Uit een bewaard gebleven reisroute van vertegenwoordigers van de bisschop van Utrecht door Twente uit 1236 worden Delden, Goor, Haaksbergen en Markelo als etappeplaatsen genoemd. Daaruit mag worden afgeleid dat deze plaatsen toen al over een eigen kerk beschikten. De bisschop van Utrecht bestuurde deze regio feitelijk vanuit Oldenzaal, het belangrijke kerkelijke en bestuurlijke centrum van het toenmalige Twente. De Romaanse Plechelmuskerk in Oldenzaal getuigt tot op de dag van vandaag van die belangrijke positie.
Binnen onze nieuwe parochie is de geschiedenis van Hengevelde als geloofsgemeenschap nauw verbonden met die van Goor. Niet voor niets kennen beide voormalige parochies Petrus en Paulus als patroonheiligen. Die gezamenlijke geschiedenis wordt vanaf de Reformatie duidelijk zichtbaar.
Reformatie
Als Luther in 1517 zijn 95 stellingen op de deur van de slotkapel te Wittenberg spijkert markeert dat het begin van een periode waarin de katholieke eenheidskerk verscheurd raakt. Luther en later ook Calvijn legden een groot aantal misstanden binnen de katholieke kerk bloot en streefden naar hervorming. Die hervorming bleek uiteindelijk alleen mogelijk door uit de kerk te treden. In het verlengde daarvan raakt Europa in de daaropvolgende eeuw in hoog tempo verdeeld tussen katholiek gebleven gebieden en nieuwe protestantse regio’s. De machthebbers in Europa kozen voor of tegen de hervormers, voor of tegen de katholieke kerk, vaak met het oog op het versterken van eigen machtspolitieke belangen. De bevolking werd meestal gedwongen het geloof van de landsheer te volgen. Zo werd ook gehandeld in de Republiek der Verenigde Nederlanden, ontstaan uit de strijd voor onafhankelijkheid tegen het katholieke Spanje. In Overijssel, één van de zeven gewesten van de Republiek, werd het katholieke geloof in 1633 verboden. De Nederduits Gereformeerde Kerk werd de enige toegestane kerk.
Contrareformatie
De katholieke kerk trok zich de kritiek van de hervormers wel degelijk aan en hervormde zichzelf van binnenuit. Dat proces wordt Contrareformatie genoemd en leidde tot een ongekende nieuwe bloei van de katholieke kerk in de katholiek gebleven gebieden. Op de soberheid van de protestantse kerken antwoordde de katholieke wereld met de barok, de verbeelding van de hemel op aarde in een feestelijke uitbundigheid. Een mooi voorbeeld daarvan in onze omgeving is de Franciskuskerk in Zwillbrock .
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) bleven grote delen van Twente lange tijd onder Spaans gezag. In die gebieden kon de Contrareformatie volop wortel schieten met als gevolg dat de gelovigen de katholieke kerk trouw bleven, ook na 1633. Hun geloof konden ze echter niet langer in het openbaar belijden.
Hollandse Missie
Vanaf 1633 wordt Twente als missiegebied beschouwd en wordt de kerkelijke bediening toevertrouwd aan rondtrekkende priesters en paters van buiten de landsgrenzen. Om de mis bij te kunnen wonen waren de gelovigen aangewezen op hulp van soms katholiek gebleven adellijke families, zoals op Huis Heeckeren in Goor. Vaker nog moesten zij uitwijken naar schuilkerken, verstopt in schuren op het platteland. Toen Huis Heeckeren in 1698 overging in protestantse handen waren ook de gelovigen uit Goor en wijde omgeving voortaan aangewezen op een schuilkerk op Het Slot, nabij het huidige Hengevelde. De kerkelijke organisatie in het Hollandse Missiegebied was opgebouwd uit staties. De katholieken uit Goor en omgeving vormden zo’n statie. De overheid gedoogde deze organisatievorm, maar katholieken waren hoe dan ook tweederangs burgers die op de kerkelijke hoogtijdagen moesten uitwijken naar kerken die speciaal voor dat doel buiten de landsgrenzen werden gebouwd, zoals in Oldenkotte, Wennewick en Zwillbrock.
Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap
Waterstaatskerk situatie 1893-1913De Franse Revolutie maakt ook in de Republiek der Verenigde Nederlanden een einde aan de oude machtsstructuren. Omgevormd tot Bataafse Republiek worden vrijheid, gelijkheid en broederschap de grondbeginselen van een nieuw staatsbestel dat in 1815 bij de oprichting van het Koninkrijk der Nederlanden zijn definitieve beslag kreeg. Daar hoorde ook de vrijheid van godsdienst bij, met als gevolg dat de katholieke burgers vanaf het begin van de 19de eeuw meer in de openbaarheid konden treden.
Vanaf dat moment kregen de staties van de Hollandse Missie het recht om zichtbare en herkenbare kerken te bouwen. Binnen de Statie Goor gebeurde dat door de verplaatsing van de schuilkerk op Het Slot in 1803 naar de nieuwe kerk op de Wegdamshöfte, gelegen op een kruispunt van belangrijke regionale wegen in het centrum van de statie. Vanwege het grote aantal katholieke gelovigen werd in 1806 een tweede kerk (eerst als kapel) in Goor gebouwd. In deze ontwikkeling ligt na 1853, toen de bisschoppelijke hiërarchie werd hersteld, het ontstaan van twee zelfstandige parochies als opvolgers van de statie besloten, één rond De Wegdam en één rond Goor. Beiden werden gewijd aan de Heilige Apostelen Petrus en Paulus, net als de statie. De parochie te Wegdam werd gesticht op 28 juni 1855.
Twee eeuwen, vier kerken
Petrus en Pauluskerk Hengevelde 1913-150Vanaf 1803 zijn er op de Wegdamshöfte achtereenvolgens vier kerken gebouwd. De gestage groei van het aantal parochianen maakte in 1845 en 1913 uitbreiding of nieuwbouw noodzakelijk. Steeds werd gekozen voor een nieuwe kerk.
De kerk van 1913 was een prachtige kerk met een fraai interieur. Bij een bombardement op 17 juli 1943 werd zij ernstig beschadigd. Bij dit bombardement kwamen zes Hengeveldenaren om het leven. Het hele dorp was getekend door bomkraters.
Na de oorlog werd de zwaar gehavende kerk als noodkerk ingericht om vervolgens wederom tot nieuwbouw te besluiten. De eerste steen voor de huidige kerk werd gelegd door pastoor J. Kormelink op 7 mei 1953 en de nieuwe kerk werd geconsacreerd door Monseigneur Alfrink op 19 april 1955.
Een monument van gemeenschapszin
De huidige kerk op De Wegdam is een schitterend bouwwerk, ontworpen door architect Richard van Remmen uit Velp. In de beste tradities van de wederopbouw heeft hij gekozen voor een gebouw dat verwijst naar het verleden door zijn Romaanse hoofdvormen en verstilde soberheid. Tegelijkertijd drukt het de zelfbewuste drang tot overleven uit van een parochiegemeenschap die deze kerk beschouwt als symbool van een toekomst die we alleen samen vorm kunnen geven, ook nu de parochie Wegdam onderdeel wordt van de nieuwe parochie van de Heilige Geest. Onze kerk zal daarbij een onlosmakelijke plek bekleden.
